Historia gminy Łazy

Historia

Pierwsze ślady obecności człowieka natych terenach datowane są naokoło 120 000 lat p.n.e. Znaleziskaarcheologiczne potwierdzająwystępowanie osadnictwa również wielupóźniejszych kultur. Około 40 000lat p.n.e. w okresie paleolitu górnegopojawiły się kultury człowiekarozumnego, które pozostawiły po sobienarzędzia kamienne i wykonane zkości zwierząt. Około 5 000 lat p.n.e.napłynęła tutaj ludnośćwyrabiająca narzędzia ceramiczne, uprawiającarośliny i hodującazwierzęta.

W okresie wczesnegośredniowiecza, tj. około VII w.n.e., powstały pierwsze grodziskanależące prawdopodobnie dodomniemanego państwa Wiślan. Wyraźny rozwójosadnictwa nastąpił wokresie od XII do XIV wieku i był związany zpowstawaniem licznych osadi grodów, zakładanych na prawie niemieckim. WXIV wieku w skład ZiemiKrakowskiej wchodziło 5 miejscowości,stanowiących większą częśćdzisiejszego obszaru gminy: Grabowa,Niegowonice, Wiesiółka, Wysoka iCiągowice. Wieś Chruszczobród należałanatomiast do KsięstwaSiewierskiego i została włączona doRzeczpospolitej dopiero w 1790roku. W skład dóbr ogrodzienieckich,które Włodek z Charbinowic,cześnik krakowski i starosta lubelski, w1386 roku otrzymał od królaWładysława Jagiełły wchodziły wsie:Niegowonice, Wiesiółka i Wysoka.Nieco później do dóbr tych dołączyły:Grabowa i Rokitno Szlacheckie.

WXVI wieku po powstaniupowiatów dzisiejszy obszar gminy Łazy znalazłsię w obrębie dwóchpowiatów: lelowskiego i krakowskiego. Przynależnośćadministracyjnaposzczególnych miejscowości pozostała w zasadzie niezmieniona aż doczasów rozbiorów. Do powiatu krakowskiego należały:Grabowa, Hutki Kankii Niegowoniczki, a do powiatu lelowskiego -Niegowonice, Wiesiółka,Wysoka, Ciągowice, Rokitno Szlacheckie i Turza.

W XVII wiekuwielkiego spustoszenia dokonał potop szwedzki, wczasie którego toczyłysię ciężkie bitwy między Szwedami a wojskamiStanisława Warszyckiego -ówczesnego właściciela dóbr ogrodzienieckich.Bitwy te spowodowałyzniszczenie fortyfikacji nadgranicznych wGrabowej, doprowadziły doruiny zamek w Ogrodzieńcu oraz "wymazały" zmapy niektóre miejscowości,jak np. Mierzewice koło Chruszczobrodu.

Trzecirozbiór Polskipołożył kres niepodległemu państwu i spowodował podziałziem polskichpomiędzy państwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię.Granica międzyzaborem pruskim i austriackim ustalona została na rzecePilicy. Całyobszar dzisiejszej gminy Łazy znalazł się w granicachpaństwa pruskiegojako tzw. Nowy Śląsk. W okresie wojen napoleońskichpo zawarciu pokoju wTylży 7 lipca 1807 roku obszar ten włączono doodtworzonej namiastkipaństwa polskiego - Księstwa Warszawskiego. Namocy konwencji elbląskiejz 12 listopada 1807 roku do KsięstwaWarszawskiego włączono całeZagłębie Dąbrowskie.

KlęskaNapoleona pod Moskwą i KongresWiedeński w 1815 roku były przyczynąutworzenia przez zaborców nowegotworu państwowego, KrólestwaPolskiego, w skład którego weszły ziemiedawnego powiatu siewierskiego,a wraz z nimi miejscowości należącedzisiaj do gminy Łazy. Obszar tenaż do początku I wojny światowejpozostawał pod silnym wpływem Rosji.

MiejscowośćŁazyprawdopodobnie po raz pierwszy na mapach pojawiła się około roku1790 ibyła wówczas niewielkim przysiółkiem Rokitna Szlacheckiego.Swójdynamiczny rozwój zawdzięczała powstaniu linii kolejowej -DrogiŻelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, którą uruchomiono w 1848 roku.

Wdobiepowstania styczniowego linie kolejowe stanowiły głównąarteriękomunikacyjną, o której opanowanie walczyły obie strony. W dniu22marca 1863 roku doszło do starcia oddziału powstańczegoTeodoraCieszkowskiego z oddziałem rosyjskim w Kuźnicy Masłońskiej podŁazami.Po upadku powstania styczniowego obszar ZagłębiaDąbrowskiegopodzielono na kilka mniejszych rejonów i wyznaczonokomendantówwojskowych. Łazy administracyjnie wchodziły w skład gminyRokitnoSzlacheckie.

Po zakończeniu I wojny światowej iodzyskaniuprzez Polskę niepodległości Łazy z pobliskimi miejscowościamiwchodziływ skład powiatu będzińskiego. Dopiero 1 stycznia 1927 roku namocyrozporządzenia rządu Rzeczypospolitej Polskiej dokonano nowegopodziałuadministracyjnego tych terenów i z powiatu będzińskiegowyłączono gminęRokitno Szlacheckie włączając ją do nowoutworzonegopowiatuzawierciańskiego w województwie kieleckim.

20 stycznia1945roku wojska radzieckie wyzwoliły Łazy i okoliczne miejscowościspodokupacji hitlerowskiej. Na terenie ówczesnegowojewództwaśląsko-dąbrowskiego, w powiecie zawierciańskim, utworzonogminę Łazy.

Tużpo wojnie przeprowadzono reformę rolną.Przejęto i rozparcelowanoziemię, nieruchomości ziemskie oraz przejętolasy na własność skarbupaństwa. Utworzono ogródki działkowe iprzydomowe. Zaczęły powstawaćjednostki obsługujące rolnictwo - wczerwcu 1945 roku odbyło sięzebranie założycielskie Gminnej SpółdzielniSamopomoc Chłopska. W 1948roku na walnym zebraniu podjęto decyzję opołączeniu się z OkręgowąSpółdzielnią Powszechną w Łazach. Popołączeniu się spółdzielni w jednącałość Gminna Spółdzielnia SamopomocChłopska w Łazach stała sięjedynym monopolistą handlowym i usługowym naterenie Łaz i gminy. W1953 roku utworzono Spółdzielnię Produkcyjną NoweŻycie w RokitnieSzlacheckim na bazie szkoły rolniczej założonej wsierpniu 1945 rokuoraz ziemi z parcelacji. W zachodniej części obecnieistniejącej gminyŁazy działało Państwowe Gospodarstwo Rolne w Wysokiej.

Największymizakładami nie związanymi z rolnictwem byłyCementownia Wysoka, ZakładyCeramiczne, Zakłady Materiałów Ogniotrwałychi zakłady Polskich KoleiPaństwowych (druga co do wielkości stacjatowarowa w Polsce).

Wlatach 40-tych rozpoczęły aktywnądziałalność domy kultury w Wysokiej,Łazach oraz kluby Ruchu m.in. wRokitnie Szlacheckim i Ciągowicach.Działały kina w Łazach i Wysokiejoraz zakładowe biblioteki: kolejowa,przy Cementowni Wysoka i ZakładachMateriałów Ogniotrwałych.

W 1948 roku powstała Gminna Biblioteka Publiczna w Łazach.

W1950roku powstał, działający do dziś, Bank Spółdzielczy w Łazach.Pierwszewalne zgromadzenie członków banku odbyło się 21 maja tegoroku, a 3sierpnia nastąpiła rejestracja w sądzie.

Po 1954roku w miejsceistniejących dotąd gmin powołano gromady - GromadzkieRady Narodowezostały utworzone w Rokitnie Szlacheckim,Chruszczobrodzie,Niegowonicach, Wysokiej i Ciągowicach. W Łazachpowstała Osiedlowa RadaNarodowa.

W latach 60-tych nastąpiłdynamiczny rozwójwiększości miejscowości wchodzących obecnie w składgminy Łazy. Budowanebyły wodociągi, elektryfikowane wsie, powstawałynowe drogi, oddawano doużytku nowe budynki szkolne w Wysokiej,Ciągowicach, Łazach i Grabowej.Założona została Spółdzielnia KółekRolniczych, która oprócz gospodarkiziemią organizowała wspólny zakupnasion, maszyn, nawozów sztucznych,materiałów budowlanych, narzędzi isprzętu rolniczego.

1stycznia 1967 roku Łazy otrzymały prawamiejskie. W tym czasie oddano doużytku Urząd Pocztowy, LecznicęZwierząt, budynek szkolny ZasadniczejSzkoły Zawodowej i TechnikumKolejowego wraz z internatem oraz stadionsportowy. Z inicjatywylokalnej społeczności w 1969 roku wysuniętoprojekt budowy zalewu wŁazach. W 1971 roku rozpoczęto budowę 8,5 hazalewu w dolinie Mitręgi,przy drodze prowadzącej do Niegowonic.

Poponownejreorganizacji systemu administracyjnego 1 stycznia 1973rokureaktywowano gminę Łazy w powiecie zawierciańskim. W 1975 rokugminaŁazy weszła w skład nowo utworzonego województwa katowickiego.

W1978roku otwarto Dom Towarowy, który był wówczas prowadzony przezGminnąSpółdzielnię. W 1982 roku w Łazach powstała SpółdzielniaMieszkaniowa,która została wyodrębniona ze Spółdzielni Mieszkaniowej wZawierciu zjednoczesnym przejęciem zaawansowanych prac budowlanych naosiedlu ZMS(w latach 90-tych zmieniono nazwę osiedla na Podlesie) izamieszkałegobudynku przy ulicy Jesionowej. W ciągu kilkunastu latoddano do użytku392 mieszkania o różnym metrażu, wybudowano pawilonhandlowy przy ulicySpółdzielczej, w którym obecnie mieści się apteka,Urząd Pocztowy,Telekomunikacja Polska SA, zakład fryzjerski, sklepyspożywcze iprzemysłowe.

Przemiany gospodarcze po 1989 rokuspowodowały, żewiększość placówek handlowych i usługowych zostałasprzedana bądźwydzierżawiona prywatnym właścicielom. W wynikuostatniej reformysamorządu terytorialnego, dokonanej w 1999 roku,gminę Łazy przyłączonodo województwa śląskiego.

Obiektyhistoryczne i zabytkowewystępujące na terenie gminy zostałyszczegółowo opisane przy każdej zmiejscowości wchodzących w jej skład.