Dzisiaj niestety Cementownia Wysoka to już tylko "przesypownia". Kiedyś jednak była to trzecia wybudowana w Polsce fabryka cementu,która swój cement-uważany za jeden z najlepszych, wysyłała swój produkt za ocean.
Zarys historyczny rozwoju przemysłu cementowego
Polska należy do nielicznych krajów, które jako pierwsze na świecie rozpoczęły w skali przemysłowej produkcję cementu. Należy zaznaczyć, że historia przemysłu cementowego zaczyna się w okresie, kiedy ziemie polskie objęte były trzema zaborami. Pierwszą fabrykę cementu uruchomiono na ziemiach polskich w 1857 r. w Grodźcu koło Będzina. Była to piąta z kolei fabryka cementu na świecie. W zakładzie w Grodźcu wypalanie klinkieru odbywało się w piecach szybowych, pracujących okresowo. Surowiec i klinkier przemielano w młynach żarnowych. Pierwsza produkcja wynosiła 3 tys. beczek po 164 kg, czyli około 490 ton na rok. W 1911 roku piece szybowe zastąpiono piecem obrotowym na metodę mokrą o wydajności dobowej 150 ton klinkieru. W owych czasach była to wielkość rekordowa.
kliknij aby powiększyć [29.jpg]
Cementownia "Grodziec" w 1857 roku
W 1872 roku na ziemiach zaboru pruskiego wybudowano mały zakład produkcji cementu w Wejherowie z piecami szybowymi, które zastąpiono w 1906 r. piecem obrotowym.
Jako trzecia, uruchomiona została na terenie zaboru rosyjskiego cementownia "Wysoka" w roku 1885 w Łazach koło Zawiercia. Produkowała ona cement metodą suchą. Początkowa produkcja cementu, wynosząca 6 tys. ton cementu na rok wzrosła do 65 tys., kiedy w roku 1892 zastąpiono dotychczasowe piece piecami nowszego typu.
W 1885 roku również zostały uruchomione w byłym zaborze austriackim 2 cementownie: "Szczakowa" w Szczakowej, gdzie produkowano 12,5 tys. ton cementu portlandzkiego i 17,5 tys. ton wapna budowlanego. Obok produkcji cementu, od 1903 r. fabryka ta prowadziła wypał dolomitu dla przemysłu metalurgicznego. Był to jeden z największych dostawców prażonego dolomitu w Europie. Drugim zakładem cementowym była "Bonarka", wybudowana w Krakowie. Zainstalowano tam piece szybowe o ruchu ciągłym.
W 1889 roku w Goleszowie na Śląsku Cieszyńskim wybudowano cementownię "Goleszów". Początkowo posiadała 12 pieców szybowych o łącznej wydajności 180-200 ton cementu na dobę. W 1910 r. rozpoczęto przebudowę cementowni, instalując w miejsce pieców szybowych piece obrotowe i w 1913 r. cementownia osiągnęła wielkość produkcji ponad 95 tys. ton cementu.
Pięć lat później, w 1894 r., w pobliżu Lublina została uruchomiona cementownia "Firley". Cementownię wyposażono w 3 piece szybowe. Wydajność cementowni wynosiła wówczas 80 ton na dobę.
W tym samym roku (podaje się również rok 1899) uruchomiono fabrykę "Klucze" koło Rabsztyna w rejonie Olkusza.
W latach 1897-98 zbudowano cementownię "Rudniki" pod Częstochową.
Większy rozwój przemysłu cementowego na terenie zaboru rosyjskiego datuje się od roku 1897. W latach 1898-99 zostało uruchomione następnych 6 zakładów: "Łazy" koło Zawiercia, "Opoczno" koło Radomia, "Wrzosowa" koło Częstochowy, "Kielce" oraz "Ogrodzieniec" koło Zawiercia. Na Wołyniu uruchomiono cementownię "Wołyń".
W stosunkowo krótkim czasie, tj. w ciągu zaledwie 15 lat, w zaborze rosyjskim i austriackim powstało 13 zakładów cementowych, z czego w zaborze rosyjskim uruchomiono aż 8 cementowni w ciągu 3 lat. W roku 1900 wyprodukowano w zaborze rosyjskim 112 300 ton cementu, a import cementu z zagranicy wynoszący w latach 1894-97 średnio 7-9 tys. ton cementu, spadł w 1900 r. do 1 tys. ton. Takie ożywienie w przemyśle cementowym wynikało jednak z chwilowej koniunktury, wynikającej głównie z rozbudowy przemysłu oraz takich miast jak Warszawa, Łódź. W roku 1908 cementownie zaboru rosyjskiego założyły Centralne Biuro Sprzedaży Fabryk Portland Cementu w Warszawie, które koordynowało produkcję w zależności od popytu. W rezultacie całkowicie zamknięto zakład "Kielce" a "Opoczno" i "Rudniki" wstrzymały produkcję na jakiś czas.
Pod koniec 1913 r. uruchomiono cementownię "Wiek" w Ogrodzieńcu koło Zawiercia. Zakład wyposażono w piec obrotowy o wydajności 160 ton na dobę, pracujący metodą mokrą. Rozpoczęto także budowę cementowni w Morawinie koło Rejowca. Przed wybuchem I wojny światowej została całkowicie przebudowana cementownia "Rudniki"- zainstalowano piec obrotowy i nowe młyny do przemiału klinkieru i węgla, jednak nie uruchomiono już tego zakładu przed wybuchem wojny. W 1914 roku uruchomiono cementownię "Roś" koło Wołkowyska w rejonie Grodna o wydajności rocznej 90 tys. ton cementu.
W roku 1913 wybudowano w zaborze austriackim cementownię "Górka" w Sierszy koło Trzebini, wyposażając ją w dwa piece obrotowe o wydajności 120 ton na dobę każdy. Równocześnie, w latach 1912-14 zmodernizowano cementownię "Bonarka", uruchamiając 4 piece obrotowe, pracujące metodą mokrą. Roczna produkcja tej cementowni wzrosła do około 60 tys. ton cementu.
Przed wybuchem I wojny światowej na terenie zaboru austriackiego istniały 4 cementownie: "Szczakowa", "Bonarka", "Goleszów" i "Górka", wyposażone w najlepsze, jak na owe czasy, urządzenia techniczne.
Ogółem, na ziemiach polskich w trzech zaborach istniało w 1914 r. 16 czynnych cementowni, 2 nieczynne i jedna w budowie. Spośród czynnych zakładów, 7 cementowni było w zaborze rosyjskim ("Grodziec", "Wysoka", "Łazy", "Wrzosowa", "Klucze", "Ogrodzieniec" i "Firley"). Roczna zdolność produkcyjna wszystkich cementowni wynosiła wtedy ponad 1,3 mln ton cementu, a wykorzystanie tej zdolności było na poziomie 63%.
W czasie I wojny światowej przemysł cementowy na ziemiach polskich uległ w dużym stopniu
zniszczeniu lub rekwizycji. W ten sposób przestała istnieć cementownia "Firley" w Lublinie, a urządzenia cementowni "Wołyń" i "Roś" zostały wywiezione do Rosji.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz